De Uithofslaan is genoemd naar een (uithofs)boerderij uit de 13e eeuw. Deze boerderij hoorde bij een klooster in Noordwijkerhout, maar lag zelf buiten het kloosterterrein.
Uithofslaan in de Prehistorie
Aan de Uithofslaan hebben archeologen resten uit de ijzertijd ontdekt. Onder andere een aantal greppels en kuilen van een akkercomplex.
De bijhorende nederzetting is niet gevonden. Deze ligt waarschijnlijk net buiten het onderzoeksgebied.
Afval
Het afval van deze nederzetting is wel gevonden. Dit had zich door overstromingen over een groot gebied verspreid.
Om dezelfde reden moesten de bewoners het gebied in de 3e eeuw voor Christus verlaten.
Op basis hiervan denken de onderzoekers dat de sporen vanaf de midden-ijzertijd (ongeveer 400 voor Christus) zijn.
Uithofslaan in de Romeinse tijd
In de eerste eeuw na Christus werd het gebied rond de Uithofslaan steeds beter bewoonbaar. Vertakkingen van de rivier de Gantel zorgden voor afwatering van het gebied. Zo werd het voor de nieuwe bewoners, de Cananefaten, mogelijk om te leven van landbouw en veeteelt.
De Romeinen woonden hier vanaf het midden van de 1e tot het midden van de 3e eeuw. In de loop van de 3e eeuw werd de invloed van de zee steeds groter. Vaak waren er overstromingen. Daarom trokken de bewoners naar drogere oorden.
Romeinse boerderijen
Bij vindplaatsen 1, 3 en 4 hebben archeologen sporen gevonden van 3 kleine Romeinse nederzettingen. Dat waren boerderijcomplexen die door de Cananefaten werden bewoond.
De Cananefaten bouwden houten huizen op hoger gelegen delen. De huizen hadden een woon- en een stalgedeelte met een dak van riet. De wanden bestonden uit palen met daartussen vlechtwerk dat met leem werd afgestreken. Archeologen vonden op een plek resten van een houten boerderij uit de 2e eeuw na Christus. Deze was ongeveer 50 meter breed. Het erf van de boerderij was afgebakend door sloten.
Onderzoekers hebben op de erven van de boerderijen sporen van bijgebouwen, afvalkuilen, omheiningen en waterputten gevonden. Ze vonden fragmenten van verbrand huttenleem met geometrische versiering.
Houten ladder
In een waterput vonden de onderzoekers een goed geconserveerde houten ladder met 3 sporten. Het is pas de tweede keer dat archeologen in Nederland een Romeinse ladder vinden. Deze ladder is tot nu toe de grootste, met een hoogte van 1,15 meter.
Tekenen van welvaart
In de 2e eeuw groeven de mensen uitgebreide greppelsystemen. Het regelen van de waterhuishouding speelde namelijk een belangrijke rol in het leven van de Romeinen.
Het gebied is druk bewoond geweest. Dat valt te zien aan de grote hoeveelheid sporen die zijn gevonden. Waarschijnlijk waren de bewoners redelijk welvarend. Behalve het gebruikelijke inheemse aardewerk is er namelijk ook duur Romeins draaischijfaardewerk gevonden. De archeologen vonden ook veel kleinere luxe voorwerpen, zoals een bronzen zwanenkopje. Dit was waarschijnlijk het sluitstuk van een steel of een handvat.
Offergaven
Uniek zijn de fragmenten van een natuurstenen altaar, vermoedelijk gewijd aan de godheid Hercules. Ook vonden ze twee bekers van aardewerk, een tinnen bord, een zeldzaam zalf- of wierookvat van gegoten brons en munten. Veel vondsten zijn nog zo gaaf dat men denkt dat dit offergaven zijn geweest.
Uithofslaan in de middeleeuwen
Bijna 1000 jaar na de Romeinse tijd wordt de Uithofspolder pas opnieuw bewoond. Uit deze periode is aardewerk uit België gevonden. In de 11e eeuw werd de polder ontgonnen en geschikt gemaakt voor landbouw en bewoning. Rond die tijd nam de bevolking sterk toe. Tegelijkertijd moesten mensen weg uit de kuststrook omdat stormvloeden flinke stukken van de kust afsloegen en zandverstuivingen het gebied teisterden. Dit natuurgeweld hield pas op in 17e eeuw.
Tegen het einde van de 12e eeuw was de Uithofspolder volledig ontgonnen en bewoond. Vanaf het midden van de 13e tot in de 18e eeuw heeft hier een uithofsboerderij gestaan. De resten van deze boerderij zijn door archeologen opgegraven en onderzocht. Op de fundamenten is een speeltuin aangelegd.
In de Uithofspolder stonden in de middeleeuwen twee ‘uithoven’. Deze boerderijen waren in het bezit van een klooster in Noordwijkerhout. Vanuit deze uithoven beheerde klooster ‘Leeuwenhorst’ de omringende landerijen. In 2005 vonden archeologen de bakstenen fundamenten van een van de uithoven die hier vanaf de 13e tot in de 18e eeuw heeft gestaan. Ook het erf van de boerderij is opgegraven en daarbij zijn afvalkuilen, een beerput en waterputten gevonden.
